26/07/2019

Makaleler

Dikkat Eksikliği

DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR?
Dikkat eksikliği çocuğun detaylara dikkat edememe, dikkatsizlik sebebiyle hatalar yapma, bir aktivite boyunca dikkatini sürdürememe, konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünme, talimatları takip edemediği için ödev ve görevlerini aksatma, eşyalarını kaybetme, organizasyon ve günlük rutin takip sıkıntısı çekme gibi durumlara yol açan bir problemdir. Genellikle küçük yaşlardan itibaren görülür. Belirtilen durumlardan birçoğu görüldüğünde bu durum klinik olarak Dikkat Eksikliği Bozukluğu (DEB) olarak adlandırılır. Dikkat eksikliğine hiperaktivite eşlik etmesi ise Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak bilinen problemdir.¹

Dikkat eksikliği yaşayan çocuklarda yaşıtlarına göre daha farklı davranışlar gözlenebilir. Birincil semptomlar, bilişsel gelişimle ilgilidir. Dikkat eksikliği yaşayan çocuklar;
» Algıladıkları bilgiyi işlemekte yavaştırlar ve bu sebeple tepkilerinde ve cevaplarında
gecikmeler görülebilir.
» Dikkatlerini sürdürmekte zorlanırlar.
Zihinden işlemler yapmak ve hafızalarında tuttukları bilgileri, zihinden değiştirmek (söylenilen sayıları tersten tekrarlamak gibi) onlar için zordur.
» Dürtüsel davranırlar.
» Zaman algıları zayıftır ve yönetici fonksiyonları (planlama, problem çözme, sebep sonuç ilişkisi kurma vb.) zayıftır.

Birincil bilişsel semptomlar çocuğun yalnızca akademik hayatını etkilemez. Bu semptomların sebep olduğu ikincil semptomlar sosyal ve duygusal alanlarda görülebilir.

Dikkat eksikliği sebebiyle belirli problemler yaşayan çocuklar; çevreleri onlara göre düzenlenmezse duygularını kontrol etme, öz güven, okulda arkadaş ilişkileri, öğretmen ilişkileri, ebeveynlerle sağlıklı iletişim ve etkileşim konusunda da problem yaşayabilirler.

DİKKAT EKSİKLİĞİ HANGİ SIKLIKTA GÖRÜLÜR?
Amerikan Psikiyatri Derneğinin verilerine göre 4-17 yaş aralığında görülen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanı oranı, 2003 yılından 2011’e %41 oranında artış gösterdi. 2017 yılı verilerine göre Amerika’daki çocukların %14’ü DEHB tanısı aldı.²

2014’te yapılan bir çalışma, Türkiye’de okul çağındaki çocuklarda DEHB görülme oranının %10’a kadar yükselebildiğini gösteriyor. Bu da demek oluyor ki her 10 çocuktan birinde klinik düzeyde dikkat eksikliği görülebilir.³

DİKKAT EKSİKLİĞİ GELİŞİM SÜRECİNDE NEDEN ÖNEMLİDİR?
Gerekli düzenlemeler ve müdahaleler yapılmadığında DEB’li bir çocuk akademik, sosyal ve duygusal anlamda birçok zorluk çekebilir. Okul uyum ve başarısı, hem gelecekteki okul ve kariyer başarısı hem de öz güven açısından önemlidir. Okulda kendini başarısız hisseden çocuk, öz güveni düştükçe okuldan soğuyabilir. Arkadaşları ve öğretmeniyle de yeterli uyumu sağlayamazsa akademik ilgi ve başarısı daha okul hayatının çok başlarında düşebilir.

Bunun yanında günlük hayatta yaşanan zorluklar aile içinde de problemlere sebep olabilir. Çocuğun durumunu anlayamayan ve buna göre ilişkilerini şekillendirmeyen ailede DEB’li bir çocuk problem olarak görülebilir ve aile içindeki ilişkiler sağlıksız bir yapıya bürünebilir. Bu durumda çocuk hem gereken desteği hem de anlayışı aile içinde bulamaz.

Çalışmalar, çoğunlukla okul döneminde tespit edilen DEB’in çocuklukta başlayıp %60 -
70 oranında yetişkinlikte de devam edebilen bir problem olduğunu göstermektedir. DEHB, sanılanın aksine, çocukluk döneminden sonra kendi kendine geçen bir problem değildir.

Gelişim süresince ortaya çıkan semptomlar, zamanla değişiklik göstermektedir. DEB’in okul döneminden başlayarak yetişkinliğe doğru ilişkili olduğu bazı problemler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
» DEB olanların olmayanlara göre okulu bırakma (%32-40)
» Üniversiteyi tamamlama (%5-10)
» Çok az arkadaş sahip olma ya da hiç arkadaşa sahip olmama (%50-70)
» İş yaşamlarında düşük performans (%70-80)
» Anti sosyal aktivitelerle ilgilenme (%40-50)
» Yetişkinlik döneminde depresyon (%20-30)
» Kişilik bozukluğu gösterme (%18-25)
» Sigara ve madde kullanma
» Ergenlikte hamile kalma ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma
» Çeşitli şekillerde hayatlarını yanlış yönlendirme ve yaşamlarını tehlikeye atma durumları çok daha yüksek orandadır.⁴

DİKKAT EKSİKLİĞİNİ TETİKLEYEN/ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Dikkat eksikliği bozukluğu, genetik olduğu gibi çevresel faktörlerle de ortaya çıkan ve şiddeti artan bir problemdir. Genler DEHB’i yaklaşık %70-80 oranında açıklamaktadır.⁵
DEHB ile ilişkili genler, anne ve babadan gelebileceği gibi gen mutasyonları sonucu da oluşabilir. Bu genler riskli çevre şartlarıyla birleştiğinde DEB ile ilişkili problemler ortaya çıkar. Nörolojik problemler, kafa travmaları ve tümör gibi problemler de DEHB sebepleri
arasında yer almaktadır.

Riskli çevre şartları anne karnından itibaren görülebilir. Hamilelikte alkol ve sigara kullanımı, enfeksiyon, annenin kronik stresi, yetersiz beslenme gibi faktörler DEHB riskini 2.5 kata kadar arttırabilir. Bunun yanında yeni doğan bebeğin yetersiz beslenmesi ve ilgisizlik de DEHB riskini arttıran faktörler arasındadır.

DİKKAT EKSİKLİĞİNE YÖNELİK İLAÇSIZ MÜDAHALELER
1. Ebeveyn Eğitimi ve Koçluk

Ergenlik öncesi çocukluk döneminde en önemli ve öncelikli görülen müdahale ebeveyn eğitimi olarak bulunmuş. Temel olarak ebeveyn eğitimleri DEHB tanısı almış çocuk sahibi ebeveynlerin;
» DEHB’e yaklaşımını değiştirme
» Problem odaklı değil çocuk odaklı bir yaklaşımı benimsemelerini sağlama
» Çocuklarıyla olumlu iletişim ve etkileşim kurma
» Çocuğun becerilerini destekleme
» Çocuğa sınır koyma
» Dikkatini toparlamada destek olma
» Olumlu davranışı pekiştirme konularında yönlendirmeyi kapsıyor.

Yapılan çalışmalar, ebeveyne kazandırılan bu becerileri ve yöntemlerin anaokulu ve ilkokul döneminde ilaç kullanımından çok daha etkili olduğunu göstermektedir.⁶

ADHD koçu ve danışman Cindy Goldrich, ebeveyn eğitiminde sekiz anahtar alandan bahsediyor. Bu alanların ilki ebeveynin DEHB konusunda bilinçlenmesi ve bakış açısını değiştirmesi. Bu alanda ADHD ile ilgili detaylar ilaç kullanımı ve alternatif tedavi yöntemleri, onları ne beklediği, çocuğun ne yaşadığı nasıl süreçlerden geçtiği, yalnız olmadığı ve yapılabilecek bir şeyler olduğu konularında ebeveyn bilgilendiriliyor. Bizce Narrative bakış açısı burada çok daha zengin bir yaklaşım sağlayacaktır. İkinci alan çocuk için sakin bir ortam oluşturma. Burada ebeveynlere sakin olmalarının gerekliliği ve bunu nasıl yapabilecekleri anlatılıyor. Bağırmak ya da daha fazla stres oluşturan baskıların neden işe yaramayacağı ve bunu empatiyle nasıl azaltabilecekleri anlatılıyor.

İlişkiyi güçlendirme anahtarında, ebeveynin çocukla kurduğu ilişkiye odaklanılıyor.
Literatürde de erken dönemlerde oyun terapisinin ebeveyn-çocuk etkileşim terapisinin bu alana katkılarına sıkça yer veriliyor. Ebeveyn-Çocuk Etkileşim Terapisi 9-12 hafta süren ebeveyn ve çocuk odaklı iki kısımdan oluşan bir terapi yöntemi. Çocuk odaklı etkileşimde çocuk tarafından başlatılan oyun içerisinde ebeveyn ile arasında olumlu bir ilişki kurulması hedefleniyor.

Kararları çocuk veriyor ebeveyn bunlara uyuyor. Bu yönüyle “Filial Oyun Terapisi”ne benziyor. Bu kısım yerleşip ebeveyn belirli becerileri kazanınca ebeveyn odaklı etkileşime geçiliyor. Bu aşamada ebeveyne, gelişim özelliklerine uygun olarak çocuğu nasıl yönlendireceği ve problem davranışlara nasıl uygun sonuçlar uygulayacağı konusunda destek veriliyor. Bunun yanında olumlu davranışların farkına varılıp nasıl teşvik edecekleri öğretiliyor.⁷ Bağlanma perspektifinden ve daha birçok perspektiften yaklaşarak ebeveyn çocuk arasındaki ilişkiyi güçlendirme kısmına odaklanılabilir. Bu yöntemlerin DEHB ve ebeveyn-çocuk ilişki kalitesi üzerinde yüksek etkileri bulunmuş. Bununla ilişkili olarak iyi iletişim kurma ve iş birliği yapma anahtarları var.

Son üç anahtar, ebeveynlere davranışsal yöntemleri öğretmekle ilgili: Net ve tutarlı olmak, yapılan davranışlara karşılık çocuğa anlamlı sonuçlar sunmak ve bunun yaparken de hem sınırlarıkorumak hem öz güveni desteklemek. Burada ebeveynin DEHB ile ilişkili semptomları nasıl yöneteceği ve doğrudan davranış müdahalesinde bulanabileceği birtakım yöntemler öğretiliyor.

Çocuğun yaşı büyüdükçe bu sisteme öğretmenler de katılıyor. Sınıf öğretmenleri, özel eğitim öğretmenleri ve rehberlik öğretmenleri, çocuğun sınıfta yaşadığı uyum problemlerine yönelik eğitildikten sonra onların çocuğa koçluk yapmaları sağlanıyor. Classroom Dinosaur Curriculum programı yalnızca DEHB’li çocuklar için değil aynı zamanda risk grubunda olan çocuklar için bir önleme programıdır. 3-8 yaş arasına hitap eden bu programda, özellikle sosyal ve duygusal gelişime odaklanılmış. Okul kurallarına uyma, duyguları tanıma ve arkadaşlarıyla uyum konularına özel hazırlanmış kitapçıklar ve videolarla hem öğretmenler hem de çocuklar programa dâhil olmuş oluyor.⁸

Bir diğer koçluk yöntemi ise akran koçluğu. Bu iki şekilde uygulanmış:
» Birincisi DEHB sorunu olmayan çocuklara sorun yaşan akranlarına yardım etmesi onların takip edilmesi görevleri verilmiş. Böylece DEHB’li çocukların hem akademik olarak hem sosyal olarak gelişimine odaklanılmış. Bu yöntem ile olumlu sosyal davranışlarda %50’ye yakın artış görülürken olumsuz davranışlarda %11 düşüş görülmüş.⁹
» İkinci yöntem ise DEHB’li çocuklara akranlarına iyi oldukları bir şey konusunda yardım etme görevi verilmesi. Bu koçluk yönteminde DEBH’li çocuklar yine kendileri gibi problemler yaşayan arkadaşlarına destek veriyorlar. Bu şekilde hem becerilerinin hem öz güvenlerinin yükselmesi hedefleniyor.

Son olarak uzman koçluk desteği bulunmakta. Amerika’da DEHB uzmanı olan koçlar, sağlık uzmanlığı alanında çalışıyorlar. Bunlar, birtakım merkezi derneklerce onaylanmış sertifikalara sahipler. Bu koçlar, yukarıda bahsedilen ebeveyn öğretmen veya akran eğitimi yapmanın yanında, problem yaşayan çocuklara doğrudan destek sağlayabiliyor. Yüz yüze koçluk; haftada bir kez, ayda bir kez, telefonla haftalık ve grup toplantısı şeklinde yapılabiliyor. Bu koçluk hizmeti, birçok çevrimiçi program aracılığıyla da kullanılabiliyor. Online olarak bilgisayar üzerinden sağlanan bu etkinliklere ek olarak bir uzmanın desteğinden hem aile hem çocuğun gelişimi için faydalanılmış oluyor hem de programın kişiye özel hâle getirilerek bireyselleştirilmesi sağlanıyor. Yapılan araştırmalar yüz yüze yapılan takip ve görüşmelerin telefonla yapılandan çok daha etkili olduğu ve olumsuz davranışları anlamlı olarak azalttığı yönünde. Yüz yüze yapılan profesyonel koçluk eğitimlerinin sonucunda uygulanan ön ve son testler, ADHD semptomları ve aileye olan etkide %45-23 arası anlamlı bir düşüş gösteriyor. Aileler eğitim sonunda %60 oranında iyileşme rapor etmiş ve %30’u çocuklarının ve ailelerinin tamamen normale döndüklerini söylemiş.¹⁰

Uzman koçluk eğitimlerinin birinde izlenilen beş adım şöyle açıklanmış:
» Birinci adım problemli bireyin kendini ve şu an olduğu durumunu analiz etmesi. Aileyle bir araya gelinen bu adımda ana problem belirlenir. Konulması gereken kurallar tartışılır.
» İkinci adım, beyin fırtınası. Bu adımda olumsuz sonuçlara sebep olan faktörler bulunur ve bunların alternatifleri tartışılır.
» Üçüncü adım gerçekçi bir aksiyon planı oluşturma. Bu adımda kararlaştırılan hedefe adım adım nasıl yaklaşacağı belirlenir. Yapılan değişikliklerde duyulara daha çok hitap eden kolay başarılabilecek adımlar belirlenir.
» Dördüncü adımda ölçülebilir, kişiye özel, ulaşılabilir ve heyecan verici zorlu bir görev belirlenir. Dikkatin, konsantrasyonun, organizasyon becerilerinin, öz güvenin ve motivasyonun artması bu görevlerden bazıları olabilir.
» Son adımda empati ve başarıların değerlendirilmesi yapılır. Çocuk ve ebeveyn arasında empatiyi arttırmak için yapılan bu adımda aynı zamanda hedeflenen sonuca ulaşılmış olunur.8

2. Bilgisayar Temelli Programlar
Bilgisayar temelli programlar, çocuğa dijital ortamlarda interaktif süreçler sağlayarak temel olarak bilişsel becerilerini geliştirmeyi hedeflemektedir. Hedeflenen beceriler arasında sürdürülebilir dikkat, tepki kontrolü, bilgi işlem hızı, esneklik, aynı anda birden fazla şeye odaklanabilme, çalışan hafıza, mekânsal hafıza, kısa süreli hafıza, işitsel hafıza, gruplama, örüntü algılama, planlama, okuma, yazma ve heceleme bulunmaktadır.

Yapılan çalışmalar, bilgisayar temelli programların yalnızca bilişsel gelişime odaklandığında bilişsel testlerde gelişim gösterirken DEHB ile ilişkili diğer semptomlar üzerinde bir değişiklik olmadığını göstermiştir. Yani çocukta bilişsel olarak bir gelişim yaşanırken bu gelişimin sosyal duygusal ve davranışsal alanlara yansımadığı ebeveyn ve öğretmenlerce gözlenmiştir.¹¹ Bu sorunu aşabilmek adına programlarda bilişsel alan dışında farklı alanlara da yönelim görülmektedir. Örneğin Tufts University destekli Play Attention programında bilişsel gelişimin yanında sosyal ve motor gelişimine odaklanırken ebeveyn eğitimi beslenme danışmanlığı ve bireysel koçluk da yapılmaktadır.¹² Bir diğer program Yale University destekli Active programı. Bu programda ise bilişsel gelişimin yanında fiziksel gelişim ve DEHB değerlendirme testleri kullanılmış. Klasik dikkat ve hafıza testlerini eğlenceli oyunlar hâline getirerek ve seslendirerek çocuklara uygun olarak hazırlanmış. Örnek oyunlara siteden ulaşmak mümkün.¹³

Play Attention gibi birçok dikkat programı, Neurofeedback yöntemini kullanıyor. Bu yöntem, beyin dalgalarıyla sinyaller oluşturmaya ve bu sinyaller sayesinde programdaki aktiviteleri yapmayı sağlıyor. Kola veya kafaya takılan bir cihaz gerektiren bu yöntem sayesinde, klavye veya fare olmaksızın yalnızca odaklanarak karakterleri yönetmek mümkün oluyor. Yapılan çalışmalar, beş ay boyunca haftada üç gün uygulanan neurofeedback programlarının yine dijital ortamda bilişsel becerilere odaklanan programlarına kıyasla DEHB semptomları ve ilaç kullanımını belirgin olarak düşürdüğü ve yönetici fonksiyonlarda artış sağladığı bulunmuştur.¹⁴

Bilişsel beceri eğitimlerinin meta analizini yapan bir makalede bu becerilerin toplamda hangi bilişsel beceriyi etkilediği ve hangi yan alanlara hitap ettiği hesaplanmış. Buna göre; 37 çalışmanın 3’ü hariç tüm çalışmalar, dikkat ve yönetici fonksiyonlar yerine daha çok hafızaya katkıda bulunuyor. Sosyal gelişim ve okul performansına önemli katkı sağlayan ise yalnızca birkaç çalışma bulunmakta.¹⁵ Bu sonuç özellikle aktivite seçme konusunda bizim için önem arz ediyor. Seçtiğimiz aktivitelerin öncelikle dikkate hitap ediyor olması daha sonra diğer alanlara etki etmesi hedefleniyorsa bunun için herhangi bir programı değil etkinliği kanıtlanmış programları temel almak önemli. Bu makalede iki dikkat için dizayn edilmiş çalışma ön plana çıkıyor; AixTent in the Cogniplus¹⁶ ve Cogmed RoboMemo¹⁷ . Bu çalışmalar gerekirse daha detaylı incelenerek içerdikleri etkinlikler örnek olarak kullanılabilir.

3. Çocuk Merkezli Eğitim Programları
Çocuk merkezli eğitim programları bu dönemde daha çok bir uzman tarafından koçluk ve terapi desteğiyle veya bir bilgisayar programıyla sağlanıyor. Bu projede hedeflenen türde yazılı kaynakların test edildiği veya geliştirildiği bir bilimsel makaleye rastlanılmadı. Fakat farklı programlar için üretilmiş yazılı kaynaklar yine bizim projemize yönelik olarak kullanılabilir. Bunun için Amerika’ya yaygın olarak uygulanan ve bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış Challenging Horizons ve Incredible Years programlarını inceleyebiliriz.

Challenging Horizons, Ohio University ve devlet tarafından desteklenerek bakanlıkça belirli bir bölgede uygulamaya konulmuş bir program. DEHB’li ve DEHB riski olan çocukların akademik ve sosyal yönlerini güçlendirme ve semptomlarını azaltmaya yönelik, uzmanlar tarafından grup şeklinde uygulanan program iki şekilde uygulanıyor:
» Birincisi okul sonrası 5-20’lik bir öğrenci grbuna, haftanın 2-3 günü bir uzman tarafından veriliyor. Bu grupta öğretmenler ve ebeveynlerle ayda bir toplantı yapılıyor. Ebeveyn eğitimi bu uygulamanın önemli bir kısmını oluşturuyor.
» İkinci uygulama yöntemi, danışma modeli olarak geliştirilmiş. Bu modelde okuldaki personel (öğretmen, danışman, sosyal hizmet uzmanı) eğitiliyor. Bu uzmanlar aldıkları eğitimle çocuklara mentorlük yapıyor. Haftalık bire bir görüşmeler düzenleniyor. Bu modelde uzmanlar birden fazla öğrenciyle görüşseler bile bunlar grup hâlinde değil bire bir görüşmeler şeklinde oluyor. Programa dâhil olan çocukların dikkat, planlama, akademik yeterlilik, üretkenlik ve dönem sonu not ortalamaları programa dâhil olmayan akranlarından daha yüksek bulunmuş.¹⁸ Programda kullanılan materyallere ulaşılamadı ve programı üreten laboratuvara atılan maile de geri dönüş yapılmadığı için materyaller konusunda detaylı bir bilgiye ulaşılamadı.

Incredible Years programı ebeveynler ve eğitimcilerin yanında çocuklara uygun materyaller üreterek DEHB’in hem semptomlarını hem sosyal ve duygusal gelişime olan olumsuz etkilerini azaltmayı hedefliyor. Çocuklar için oluşturulan dinozor kuklasıyla sosyal kurallar sınıf kuralları ve duygular kısa olaylar ve öyküler içerisinde anlatılıyor. Duygu durum kontrolü ve farkındalığı, ilişki düzeltme ve olumlu deneyim geliştirme, öz düzenleme ve problem çözme gibi becerileri geliştirmek için hem öğretmene sınıfta kullanacağı hem öğrencilerin kendi kullanabilecekleri materyaller üretilmiş.¹⁹ Genel olarak materyaller dikkati artırmaya değil dikkat eksikliğinin sebep olduğu zayıf sosyal duygusal ve akademik becerileri geliştirmeye yönelik olarak tasarlanmış. Özellikle Wally’s Detective Books for Children sosyal kurallar ve problem çözme konusunda kullanabileceğimiz kitaplar arasında olabilir.²⁰

4. Bilinçli Farkındalık (Mindfulness)
Bilinçli farkındalık, zihnimizden geçen fikirler ve hissettiğimiz duygularla kurduğumuz ilişkiyi değiştirmekten geçer. Trafikte geçip giden araçlar gibi zihnimizden geçip giden düşünceleri kovalamak veya durdurmaya çalışmak yerine bir nevi yol kenarında oturarak bu düşünce ve duyguları izlemeyi onlara farklı bir bakış açısıyla yaklaşmayı ve bu sayede hem kontrolü ele almayı hem de sakinleşmeyi sağlar. Anda var olabilmek kendine veya yaptığın işleri izleyerek olabildiğince dağılmadan odaklanmayı sağlar. Bu anlamda yapılan zihin egzersizleriyle hem duygusal ve içsel hem de zihinsel bir düzenlemeyi hedefler.

Bilinçli farkındalık egzersizlerinin dikkat üzerindeki etkisi, birçok araştırma ile ortaya konulmuş. Otomatik pilotta, sürekli dağınık bir dikkatle hayatta kaybolmak yerine bilişsel egzersizlerle olduğumuz anda ve bilinçli bir şekilde farkındalık oluşturmak dikkati ve yönetici fonksiyonları geliştiren bir faktör. Araştırmalar uzun süre meditasyon yapan bireylerin yaşlılık dönemin daha az beyin hücre kaybı yaşadığını ve sekiz haftalık “Bilinçli Farkındalık” eğitiminden sonra, beyindeki duygu yönetim merkezinde gelişme olduğunu gösteriyor.²¹ Öğretmen raporları, sekiz haftalık bilinçli farkındalık yönelimli bir meditasyon programında 7 ve 8 yaşlarındaki çocukların eğitim almayan akranlarına kıyasla DEHB semptomlarında anlamlı bir düşüş olduğunu göstermektedir.²²

Bilinçli farkındalık egzersizleri, yalnızca çocukların dikkat ve diğer bilişsel becerilerini geliştirmek için değil, aynı zaman sosyal gelişim ve ebeveyn ilişkilerini düzenlemek için de kullanılıyor. Yapılan araştırmalar, bilinçli farkındalık eğitimi alan çocukların eğitim öncesine göre empatilerinin arttığı ve arkadaşlarıyla daha uyumlu olduğunu göstermiştir.²³ Araştırmalar hem çocuk hem ebeveyn için bilinçli farkındalık egzersizlerinin bilişsel gelişimin yanında stresi azaltma ve sabır geliştirme için de faydalı olduğunu gösteriyor.

FİZİKSEL AKTİVİTELER VE KİNESTETİK DİKKAT
Fiziksel aktivite, bilişsel süreçlerin önemli bileşenlerinden biridir. Aktif çevrede büyüyen çocukların nöral bağlantıları daha fazladır. 20 dakikadan fazla aktif olmayan bir şekilde durulması, nöral bağlantıların iletişimlerini zayıflatmaya başlatır. Yapılan çalışmalar, günde 60 dakika fiziksel aktivite içinde bulunan ergenlerin dikkat düzeylerinde fiziksel aktivite yapmadıkları dönemlere göre artış olduğunu göstermektedir.* Okul döneminde fiziksel olarak aktif olmayan çocuklarda DEHB’ye daha fazla rastlanmaktadır.** Hareket çocuğun yeniden dikkatini toplamasını ve dikkat süresini arttırmayı sağlamaktadır.

Kinestetik dikkat, dikkatin diğer türleri olan görsel ve işitsel dikkat kadar kesin bir şekilde tanımlanmasa da bölünmüş dikkatin içinde düşünülebilir. Bölünmüş dikkat, birden fazla uyarıcıya aynı anda dikkatini toplayabilme becerisidir. Ders esnasında bir yandan dersi dinlerken diğer yandan not almamız bu beceriye örnek olarak verilebilir.

SONUÇ
Araştırmalar, dikkat eksikliğini etkileyen birçok faktör olduğu gibi dikkat eksikliğinin dikkat ve odaklanma dışında farklı bilişsel alanlarda ve sosyal-duygusal gelişimde etkili olduğunu gösteriyor. Odaklanmış olduğumuz 6-10 yaş arası çocuk grubu için, bahsi geçen gelişim alanlarında yalnızca çocuk odaklı değil ebeveyn ve öğretmen odaklı çalışmalarının önemi sıkça vurgulanıyor. Bu durumda etkili bir dikkat eksikliği önleme/müdahale programının bilişsel, fiziksel, duygusal ve sosyal alanlara hitap ederek hem dikkat problemi yaşayan çocuğa hem de temel olarak ebeveynine belirli becerileri kazandırmayı hedeflemesi gerekmektedir.

Uzm. Psk. Ebra Elsharnouby
Psk. Dnş. Hatice Gürsoy
Psk. Büşra Yazıcı
Psk. Dnş. Merve Koca